پیشگیری از آسیب‌های مواجهه با شبهات اعتقادی در فضای مجازی

مهم‌ترین سد دفاعی درمواجهه با هجوم شبهات گوناگون، ترغیب افراد برای به کار گرفتن نیروی تعقل و تفکر است.
 

مقدمه

جنگ نرم به معنای تلاش برای تغییر عقاید و باورهای مذهبی، سیاسی و حتی سبک زندگی افراد بدون حمله نظامی، حقیقت دنیای امروز است که در این میان فضای مجازی به عنوان یکی از سریع‌ترین و فراگیرترین ابزار برای رسیدن به این هدف به کار گرفته شده است. در حقیقت ما نمی‌توانیم راه ورود این شبهات را به ذهن افراد ببندیم، همان گونه که نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم محیط، عاری از میکروب‌ها باشد، اما می‌توانیم برای جلوگیری از بیماری، افراد را واکسینه کنیم.
 

 بهره گیری از نیروی تعقل و تفکر

بنابراین به نظر می‌رسد مهم‌ترین راه دفاعی در رویارویی با هجوم شبهات گوناگون با هر نوع محتوایی، اعم از محتوای دینی، اعتقادی و حتی سیاسی، تجهیز سپاه قدرتمند درونی و ترغیب افراد برای به کار گرفتن نیروی تعقل و تفکر است.

تقویت روحیه پرسشگری

قوی‌ترین ابزار برای غربالگری و سنجش صحت اطلاعات ورودی، تفکر و تعقل است و چیزی که می‌تواند فرایند تفکر را فعال کند، پرسیدن سؤال است. به فرموده امام حسن مجتبی (علیه السلام)، پرسیدن سؤال خوب و بجا، نیمی از علم را در دل خود دارد[1] و این یعنی مقدمات آغاز فرایند تفکر و رسیدن به جواب، در پرسیدن است. در مواجهه با پدیده شبهه، حتی ارایه سریع پاسخ‌های کامل و درست نمی‌تواند آثار آن را از سیستم اعتقادی و باورهای فرد برطرف کند چرا که سیستم ارزشی و اعتقادی فرد برای پذیرش جواب فعال نشده و بنابراین جواب دریافتی را از آن خود نمی‌داند، به صورتی که با ورود شبهه‌ای جدید، جواب قبلی مثل عضوی پیوندی، پس زده می‌شود و باز هم فرد، احساس گیج‌شدگی و در هم‌ریختگی سیستم باورهای بنیادین را تجربه می‌کند. بنابراین به جای ارایه پاسخ، باید کمک کرد تا فرد نسبت به جست‌وجوی جواب، تشنه شود و در نهایت با ایجاد شبکه‌ای مناسب از سؤال‌های اساسی، فرایند سنجش و جست‌وجوگری درون فرد شکل بگیرد. به عبارت دیگر می‌توان گفت اگر کاربران یاد بگیرند که جلوی هر نوع فکر و گزاره‌ای، علامت سؤال بگذارند، اولین فیلتر درونی را در برابر آسیب‌های جدی به سیستم باورهایشان فعال کرده‌اند. سؤال‌هایی مانند:
™ این شبهه از چه منبعی بیان شده است؟
™ چگونه می‌توان این شبهه را به گزاره‌ای منطقی تبدیل کرد؟
™ شواهد و استنادها در پذیرش و رد این گزاره چیست؟
™ چه استدلال‌هایی برای پذیرش و رد این گزاره وجود دارد؟
™ احساس درونی من در روبه‌رو شدن با این گزاره موافق است یا مخالف؟
™ منابع مهم و ارزشمند (علما، متخصصان) چه شواهد و دلایلی برای رد یا پذیرش این گزاره دارند؟
™ چه قضاوت‌ها و پیش‌فرض‌هایی در این گزاره وجود دارد؟

تهیه و تنظیم: خانم حدیثه اسفندیار
منبع: محمد حسین سیاح طاهری و دیگران؛ (1395)، حقیقت مجازی، انتشارات مرکز ملی فضای مجازی

بیشتر بخوانید:
تضعیف هویت دینی کاربران در فضای مجازی
فضای مجازی ؛ آسیب ها و تهدیدها (بخش اول )
راهکارهای روان‌شناختی در مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی (بخش اول)

 
پی نوشت : 
[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، جلد 18، ص 108